تنگی کانال نخاعی یکی از مشکلاتی است که باعث درد، بی‌حسی و ضعف در کمر و پاها می‌شود. این عارضه اغلب در اثر تغییرات ساختاری ستون فقرات ایجاد شده و فشار بیشتری را به اعصاب نخاعی وارد می‌کند. افرادی که دچار این مشکل هستند، به احتمال زیاد هنگام راه رفتن، ایستادن طولانی یا حتی انجام فعالیت‌های عادی دچار ناراحتی می‌شوند. شناخت علت‌های این عارضه و آگاهی از روش‌های درمانی موجود می‌تواند به کاهش علائم کمک کند. برای اطلاعات بیشتر درباره این بیماری تا پایان مقاله با ما همراه باشید.
تنگی کانال نخاع چیست؟
تنگی کانال نخاعی که به انگلیسی “spinal canal stenosis” نامیده می‌شود، به معنای کاهش فضا در کانال نخاعی است که می‌تواند منجر به فشار بر نخاع و اعصاب آن شود. این مشکل یکی از اختلالات شایع ستون فقرات است که در آن فضای طبیعی کانال نخاعی تنگ می‌شود و به اعصاب نخاعی آسیب می‌زند.
ستون فقرات از مجموعه‌ای از مهره‌ها تشکیل شده است که به ما امکان حرکت در جهات مختلف را می‌دهد. در این ستون، کانال نخاعی وجود دارد که نخاع در آن قرار دارد و از طریق سوراخ‌های بین مهره‌ای، اعصاب نخاعی به اندام‌های مختلف بدن وصل می‌شوند. زمانی که این فضا باریک‌تر می‌شود و اعصاب فشرده می‌شوند، فرد دچار تنگی کانال نخاعی می‌شود که می‌تواند باعث درد، بی‌حسی و اختلال در حرکت اندام‌ها شود.
انواع تنگی کانال نخاع
تنگی کانال نخاعی به سه نوع مختلف تقسیم می‌شود که بر اساس محل وقوع آن‌ها طبقه‌بندی می‌گردد:
- نوع مرکزی
- نوع محیطی
- نوع تنگی سوراخ بین مهره‌ای
هر یک از این انواع بسته به وضعیت بالینی و نتایج ام آر آی علائم متفاوتی را به همراه دارند. در موارد پیشرفته، ممکن است هر سه بخش کانال نخاعی دچار تنگی شوند. بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی مرکزی با مشکل لنگش متناوب مواجه هستند. به این معنا که پس از مدت زمانی ایستادن یا راه رفتن، احساس خستگی در پاها به سراغ آن‌ها می‌آید و قادر به ادامه راه رفتن نمی‌شوند. برای رفع این مشکل، نیاز به استراحت چند دقیقه‌ای دارند و پس از آن قادر به ادامه حرکت خواهند بود.
افرادی که دچار تنگی کانال نخاعی محیطی هستند، علائم درد ریشه عصبی همراه با درجاتی از لنگش متناوب را تجربه می‌کنند. در نوع سوم، یعنی تنگی سوراخ عصبی، که در آن فقط سوراخ‌های عصبی باریک می‌شوند، بیماران درد شدید و تیرکشنده‌ای در اندام تحتانی خود احساس می‌کنند. این علائم مشابه درد ناشی از پارگی دیسک کمر هستند و لنگش متناوب در این بیماران مشاهده نمی‌شود.
بیشتر بخوانید: درد بالای کمر چگونه درمان می شود؟
تنگی کانال نخاع در کجا ایجاد می شود؟
تنگی کانال نخاعی می‌تواند در هر ناحیه‌ای از ستون فقرات ایجاد شود، اما بیشترین موارد آن در نواحی پایین‌تر و کمر (ستون فقرات کمری) و گردن (ستون فقرات گردنی) رخ می‌دهد. این مشکل زمانی ایجاد می‌شود که فضای داخل کانال نخاعی در این نواحی باریک می‌شود و به نخاع یا اعصاب نخاعی فشار وارد می‌کند.
- ستون فقرات کمری (کمر): تنگی کانال نخاعی در این ناحیه به دلیل ساییدگی و فرسایش دیسک‌ها یا مفاصل ستون فقرات ایجاد می‌شود و می‌تواند منجر به درد، ضعف و بی‌حسی در پاها شود.
- ستون فقرات گردنی (گردن): در این بخش نیز تنگی کانال نخاعی به علت تغییرات دژنراتیو و یا آسیب‌های ناشی از تصادفات ایجاد می‌شود و می‌تواند باعث درد و بی‌حسی در دست‌ها و گردن گردد.
در هر دو ناحیه، این تنگی‌ها می‌توانند به اعصاب نخاعی فشار وارد کنند و علائم مختلفی از جمله درد، ضعف عضلانی، بی‌حسی یا مشکل در حرکت را به همراه داشته باشند.
تنگی کانال نخاعی چه علائم و نشانه‌هایی دارد؟
علائم تنگی کانال نخاعی به طور معمول با درد و تحریک‌پذیری همراه است، اما گاهی اوقات ممکن است افرادی که به این مشکل دچار هستند، هیچ علامتی نداشته باشند. تنگی کانال‌نخاعی به تدریج ایجاد می‌شود و علائم آن پس از بدتر شدن وضعیت نخاع به تدریج ظاهر می‌شود.
چون اعصاب تحت فشار قرار می‌گیرند، علائم عصبی هستند. برخی از علائم رایج تنگی کانال نخاعی در مردان و زنان عبارتند از:
- درد سیاتیک
- سنگینی پاها
- ضعف در پاها و ساق
- کاهش درد هنگام دراز کشیدن یا تکیه کردن
- افزایش درد هنگام ایستادن، راه رفتن یا بالا رفتن از پله
- در موارد شدید، از دست دادن کنترل ادرار و مدفوع
- بی‌حسی و سوزن سوزن شدن در دست‌ها و بازوها
- احساس فشار در دست‌ها
- از دست دادن کنترل دست‌ها و پاها
- عدم تعادل
- درد شکمی
- درد شبیه به شوک یا برق گرفتگی
- درد متناوب
- درد شبیه به سوختگی
- گاهی درد به صورت مبهم است و محل دقیق آن قابل شناسایی نیست.
برای درمان این مشکل، در صورت مشاهده هر یک از علائم فوق، ضروری است که به پزشک مراجعه کنید. تنگی کانال‌نخاعی به مسائل استخوانی و عصبی مرتبط است، بنابراین بهتر است به پزشکانی که در این دو زمینه تخصص دارند مراجعه کنید. اگر علائم عصبی مشاهده می‌کنید، می‌توانید از مشاوره تلفنی با متخصص مغز و اعصاب یا جراح مغز و اعصاب در کلینیک السا برای راهنمایی استفاده کنید.
بیشتر بخوانید: علت کمر درد در مردان چیست؟
علل بروز تنگی کانال نخاعی
تنگی کانال نخاعی به دلایل مختلفی می‌تواند ایجاد شود. بسیاری از بیماری‌ها و مشکلات ارتوپدی می‌توانند به این وضعیت منجر شوند، در حالی که در برخی موارد علت دقیق آن مشخص نیست. در ادامه به چند علت شایع تنگی کانال نخاع اشاره می‌کنیم:
آرتروز
آرتروز یکی از بیماری‌های رایج ستون فقرات است که در آن غضروف‌های بین مهره‌ها فرسوده می‌شوند. این غضروف‌ها از تماس مستقیم استخوان‌ها با یکدیگر جلوگیری می‌کنند. وقتی غضروف از بین می‌رود، استخوان‌ها با هم تماس پیدا می‌کنند و شروع به ساییدگی می‌کنند. بدن برای جبران این آسیب‌ها، استخوان‌های جدید تولید می‌کند که موجب کاهش فضای بین مهره‌ها و در نتیجه تنگی کانال نخاعی می‌شود. همچنین آرتروز می‌تواند موجب ضخیم شدن لیگامان‌ها و تنگی بیشتر فضای نخاعی گردد.
دیسک گردن و دیسک کمر
هرگونه بیرون زدگی یا فتق دیسک در نواحی گردن و کمر می‌تواند به فشار آوردن بر اعصاب منجر شود. این فشار باعث کاهش فضای میان مهره‌ها و ایجاد تنگی کانال نخاعی می‌شود.
آسیب و شکستگی ستون مهره‌ها
در صورتی که ستون مهره‌ها در اثر تصادف یا ضربه دچار شکستگی شود، محل خروج اعصاب ممکن است در فرایند بهبودی باریک‌تر شود و باعث تنگی کانال‌نخاعی گردد.
کیست ستون مهره‌ها و کیست نخاعی
کیست‌ها، که نوعی زائده در ستون مهره‌ها هستند، ممکن است با رشد خود فضای کانال نخاعی را کاهش دهند و موجب تنگی این کانال شوند.
تنگی کانال نخاعی مادرزادی
در برخی افراد، تنگی کانال‌نخاعی ممکن است به صورت مادرزادی وجود داشته باشد. در این موارد، جراحی به عنوان گزینه درمانی در نظر گرفته می‌شود.
سرطان ستون فقرات
اگرچه سرطان ستون فقرات به طور مستقیم باعث تنگی کانال نخاعی نمی‌شود، در برخی شرایط تومورهای نخاعی می‌توانند به طور غیرمستقیم این وضعیت را ایجاد کنند. رشد تومورهای بدخیم می‌تواند به فشار بر نخاع یا ریشه‌های عصبی منجر شده و کانال نخاعی را تنگ کند.
این دلایل می‌توانند به تنگی کانال نخاعی منجر شوند و در صورتی که با علائم خاصی روبه‌رو شدید، مشاوره پزشکی ضروری است.
روش های تشخیص تنگی کانال نخاعی
برای تشخیص تنگی کانال‌نخاعی، روش‌های مختلفی وجود دارد که به پزشکان کمک می‌کند تا وضعیت بیمار را به دقت ارزیابی کنند. این روش‌ها شامل مراحل زیر هستند:
- گرفتن شرح حال بیمار: اولین قدم در تشخیص تنگی کانال نخاعی، جمع‌آوری اطلاعات از بیمار است. پزشک از بیمار می‌پرسد که چه علائمی دارد، مدت زمان بروز این علائم، و اینکه آیا فعالیت‌های خاصی باعث بدتر شدن وضعیت می‌شود. بیماران معمولاً از درد، سوزش، خواب رفتگی یا گزگز در اندام‌های تحتانی شکایت دارند که پس از مدتی استراحت بهبود می‌یابد.
- معاینه فیزیکی: پزشک پس از دریافت شرح حال بیمار، معاینه فیزیکی را انجام می‌دهد. در این معاینه، ممکن است ضعف عضلانی مشاهده نشود زیرا تنگی کانال نخاعی به تدریج پیشرفت می‌کند. در این مرحله، پزشک به ارزیابی قدرت عضلانی، واکنش‌های عصبی و وضعیت عمومی بیمار می‌پردازد.
- تصویربرداری با ام آر آی (MRI): مهم‌ترین روش برای تشخیص تنگی کانال نخاعی، انجام ام آر آی است. این روش تصویربرداری به پزشک امکان می‌دهد تا وضعیت کانال نخاعی و مهره‌ها را به دقت بررسی کرده و میزان تنگی را مشاهده کند.
- (X-ray): در برخی موارد، پزشکان ممکن است از عکس‌های اشعه ایکس برای بررسی ساختار استخوانی ستون فقرات و شناسایی تغییرات استخوانی مانند خارهای استخوانی یا مشکلات مفصلی استفاده کنند.
- تست نوار عصبی و عضلانی (EMG): این تست برای ارزیابی عملکرد اعصاب و عضلات استفاده می‌شود. نوار عصبی می‌تواند کمک کند تا پزشک تشخیص دهد که آیا ریشه‌های عصبی تحت فشار قرار گرفته‌اند یا خیر. این تست معمولاً برای شناسایی درگیری مزمن ریشه‌های عصبی انجام می‌شود.
- سی تی اسکن (CT Scan): در صورتی که ام آر آی نتواند اطلاعات کافی ارائه دهد، پزشک ممکن است از سی تی اسکن برای ارزیابی دقیق‌تر ساختارهای ستون فقرات و تنگی کانال نخاعی استفاده کند.
روش های درمانی تنگی کانال نخاعی
درمان تنگی کانال نخاعی بسته به شدت علائم، وضعیت بیمار و تشخیص دقیق پزشک متفاوت است. این درمان‌ها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: درمان‌های غیر جراحی و جراحی.
درمان‌های غیرجراحی
در بسیاری از موارد، درمان‌های غیرجراحی می‌توانند به کاهش علائم و بهبود وضعیت بیمار کمک کنند:
- داروها: داروهای ضد درد و ضد التهاب مانند ایبوپروفن یا استامینوفن برای کاهش درد و التهاب استفاده می‌شوند. در موارد شدیدتر، ممکن است داروهای استروئیدی تجویز شوند تا التهاب ریشه‌های عصبی کاهش یابد.
- فیزیوتراپی: فیزیوتراپی برای تقویت عضلات پشتی و کمر و افزایش انعطاف پذیری ستون فقرات می‌تواند مفید باشد. تمرینات فیزیوتراپی به بهبود قدرت عضلات و کاهش فشار به اعصاب کمک می‌کند.
- کمپرس سرد و گرم: استفاده از کیسه یخ یا کمپرس گرم در نواحی آسیب دیده می‌تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند.
- تزریق استروئیدها: تزریق استروئید به فضای اطراف ریشه‌های عصبی می‌تواند درد و التهاب را کاهش دهد و به بیمار کمک کند تا بتواند فعالیت‌های خود را انجام دهد.
- استفاده از بریس یا کمربند حمایت کننده: در برخی از موارد، استفاده از بریس یا کمربند برای ستون فقرات می‌تواند به کاهش درد و افزایش حمایت از نواحی آسیب دیده کمک کند.
درمان‌های جراحی
در صورتی که درمان‌های غیرجراحی نتوانند علائم را کنترل کنند یا بیمار دچار مشکلات جدی مانند بی‌حسی یا ضعف عضلانی شدید شود، ممکن است جراحی توصیه شود. روش‌های جراحی شامل:
- دکمپرسیون (Decompression): این جراحی شامل برداشتن قسمتی از استخوان‌ها یا بافت‌های اضافی است که باعث فشرده شدن اعصاب می‌شود. این عمل می‌تواند شامل برداشتن خارهای استخوانی، دیسک آسیب‌دیده یا بافت‌های اضافی باشد.
- لامینکتومی (Laminectomy): در این جراحی، قسمتی از لامینا (بخش استخوانی مهره) برداشته می‌شود تا فشار از روی نخاع و ریشه‌های عصبی برداشته شود.
- فیوژن ستون فقرات (Spinal Fusion): در صورت نیاز به تثبیت ستون فقرات، از جراحی فیوژن استفاده می‌شود که در آن دو یا چند مهره به هم جوش داده می‌شوند تا حرکت بین آن‌ها محدود شده و فشار کمتری به اعصاب وارد آید.
- استئوتومی (Osteotomy): در این روش، بخشی از استخوان‌ها بریده می‌شود تا ستون فقرات به وضعیت مناسب‌تری قرار گیرد و فشار از روی نخاع برداشته شود.
درمان‌های جایگزین و مکمل
در کنار درمان‌های پزشکی، برخی روش‌های جایگزین نیز می‌توانند به کاهش درد و علائم کمک کنند:
- طب سوزنی: این روش می‌تواند به تسکین درد و افزایش جریان انرژی در بدن کمک کند.
- ماساژ درمانی: ماساژ می‌تواند به کاهش تنش عضلانی و بهبود جریان خون در نواحی آسیب‌دیده کمک کند.
پیشگیری از تنگی کانال نخاعی
از آنجایی که بیشتر علل تنگی کانال نخاعی ، شرایط «ساییدگی و پارگی» طبیعی مرتبط با افزایش سن، مانند آرتروز و از دست دادن توده استخوانی و عضلانی است، نمی‌توانید 100 درصد از تنگی نخاع جلوگیری کنید. با این حال، می توانید اقدامات خاصی را برای کاهش خطر یا کند کردن پیشرفت انجام دهید، از جمله:
- رژیم غذایی سالم داشته باشید و وزن بدن ایده آل را حفظ کنید.
- اگر سیگار می کشید، آن را ترک کنید.
- ورزش کنید اما قبل از شروع یک برنامه ورزشی خانگی با فیزیوتراپیست خود مشورت کنید. استراحت بیش از حد می تواند بیشتر از اینکه مفید باشد مضر باشد.
چه مشکلات پزشکی را می توان با تنگی کانال نخاع اشتباه گرفت؟
مشکلات پزشکی که گاهی اوقات می توانند علائم تنگی کانال نخاعی را تقلید کنند عبارتند از نوروپاتی، بیماری شریان محیطی، نوروپاتی مرتبط با دیابت و آرتریت التهابی، مانند اسپوندیلیت آنکیلوزان.
سخن پایانی
تنگی کانال نخاعی می‌تواند تاثیرات زیادی بر کیفیت زندگی افراد بگذارد. اگرچه در مراحل اولیه، درمان‌های غیرجراحی ممکن است کمک کننده باشند، اما در موارد پیشرفته‌تر، جراحی گزینه مناسب‌تری خواهد بود. تشخیص زودهنگام و پیگیری درمان می‌تواند به کاهش علائم و جلوگیری از مشکلات بیشتر کمک کند. بنابراین، مراجعه به پزشک و دریافت مشاوره‌های لازم از اهمیت بالایی برخوردار است.
منابع: my.clevelandclinic.org
